Барилга, хот байгуулалтын яам "Алсын хараа -2050” Монгол Улсын урт хугацааны хөгжлийн бодлого, Монгол Улсыг 2021-2025 онд хөгжүүлэх таван жилийн үндсэн чиглэл, Засгийн газрын 2020-2024 оны үйл ажиллагааны хөтөлбөр, "Эрүүл мэндээ хамгаалж, эдийн засгаа сэргээх 10 их наядын цогц төлөвлөгөөнд салбарын талаар тусгагдсан зорилт, арга хэмжээнүүдийг хэрэгжүүлэн ажиллаж байна.ИПОТЕКИЙН 6 ХУВИЙН ЗЭЭЛД 1673 ИРГЭН ХАМРАГДЛААЗасгийн газрын үйл ажиллагааны хөтөлбөрийн хүрээнд 2020 оны 10 дугаар сарын 01-ний өдрөөс ипотекийн 6 хувийн хүүтэй зээл олгож хэлсэн. Ингэснээр зээлдэгчдээс шаардах орлогын хэмжээ болон сарын төлбөрийн хэмжээ 20 хувиар буурч, орлого багатай өрхийн хамрагдах боломжийг нэмэгдүүлэх, зээлийн дарамтыг бууруулах эерэг үр дагавартай байна. 2021 оны 1 сарын 1-ний өдрөөс 3 сарын 23-ны өдрийн байдлаар нийт 1,673 зээлдэгчид 126.6 тэрбум төгрөгийн ипотекийн зээл олгосон бөгөөд уг санхүүжилтийн 28.6 хувийг орон нутгийн ипотекийн зээлэнд зарцуулаад байгаа нь өнгөрсөн оны мөн үетэй харьцуулахад 40 хувийн өсөлттэй байна.
Өнгөрсөн онд улсын хэмжээнд 15,639 айлын орон сууц ашиглалтад орсноос 5,594 айлын орон сууц нь төрөөс хэрэгжүүлж буй ипотекийн зээлэнд, 5,691 айлын орон сууц нь арилжааны банкуудын эх үүсвэрээр олгосон ипотекийн зээлээр борлуулагдсан. 2020 онд төрөөс хэрэгжүүлж буй ипотекийн зээлийн эх үүсвэрт 410.0 тэрбум төгрөгийг санхүүжүүлсэн.
Барилга, хот байгуулалтын яамнаас 2021 оны 1 улиралд хийсэн зах зээл дэх орон сууцны судалгаанаас үзэхэд 1,816 айлын орон сууц борлуулагдаагүй байгаа бол 2021 онд 23,591 айлын орон сууцыг барилгын салбарын аж ахуйн нэгжүүд шинээр ашиглалтад оруулахаар төлөвлөн ажиллаж байна. Үүнээс нийслэлд 19,191 айл, орон нутагт 4,400 айлын орон сууц төлөвлөгдсөн.
2021 онд ипотекийн зээлийн хэмжээг ойролцоогоор 700-800 тэрбум төгрөг хүртэл нэмэгдүүлэхээр Монголбанктай тохироод байна. Энэ нь өмнөх 3 жилийн дунджаас 2.3 дахин нэмэгдүүлсэн дүн бөгөөд жилд 10,000 орчим зээлдэгч хөтөлбөрт хамрагдах юм. Цаашид орон нутгийн иргэдийн худалдан авах чадварын судалгаа болон Улаанбаатар хотын төвлөрлийг сааруулж, ажлын байртай уялдуулах үүднээс ипотекийн зээлийн санхүүжилтийн 25-30 хувийг хөдөө орон нутагт тогтвортой олгоно.
ЗАЛУУС ХОРООЛЛЫН АЖЛЫГ ЭРЧИМЖҮҮЛЛЭЭ Мөн Улаанбаатар хотын хөгжлийн ерөнхий төлөвлөгөөтэй уялдуулж төвлөрлийг сааруулах замаар шинэ суурьшлын бүсийг хөгжүүлэх хүрээнд ажлын байртай уялдсан иргэдийн орлогод нийцсэн орон сууцаар хангах "Залуус” 5,000 орчим айлын орон сууцны цогцолбор хорооллын төслийг Хан-Уул дүүргийн 21 дүгээр хороонд 57 га талбайд барьж байгуулах ажлыг хэрэгжүүлж байна.
Өнөөдрийн байдлаар орон сууцны хорооллын техник эдийн засгийн урьдчилсан судалгаа, эх загвар зураг /эскиз/ боловсруулах зөвлөх үйлчилгээний ажлын сонгон шалгаруулалтыг зохион байгуулж байна. Уг ажлыг 2021 оны 2 дугаар улиралд багтаан дуусгах бөгөөд цаашид 2021 оны 3-р улиралд хорооллын эхний ээлжийн гадна инженерийн шугам, сүлжээ, барилгын ажлын зураг төслийг боловсруулж шаардлагатай хөрөнгө оруулалтыг шийдвэрлэн барилгын ажлыг эхлүүлэхээр төлөвлөөд байна. Эдгээр ажлыг хэрэгжүүлэх хүрээнд инженерийн дэд бүтцийн шийдэл, хорооллын орц гарц, түгжрэлийн асуудлыг шийдвэрлэх авто замын сүлжээ, нийтийн тээврийн асуудлаар дэд ажлын хэсгүүдийг холбогдох мэргэжлийн байгууллагуудын төлөөллийг оролцуулан байгуулсан.
ХОТ ТӨЛӨВЛӨЛТИЙН ХҮРЭЭНДУлаанбаатар хотын олон улсын шинэ нисэх онгоцны буудал, "Богд хаан” төмөр зам, босоо тэнхлэгийн олон улсын "АН-3” авто зам зэрэг үндэсний томоохон бүтээн байгуулалтын төслүүд хэрэгжиж байна. Эдгээр төслүүдийг үндэслэн Төв аймгийн нутаг дэвсгэрт авто, агаар, төмөр замын холимог тээврийн нэгдсэн зангилааг бий болгож олон улсын ачаа болон зорчигч тээвэр, гадаад, дотоод худалдааны урсгалыг даган эдийн засгийн чөлөөт бүс, уламжлалт болон шинэ үеийн түүх, соёлын аялал жуулчлал, орчин үеийн үйлдвэрлэл, мэдээлэл, технологийн чиглэлээр бүс нутгийг хөгжүүлж, хот суурины оновчтой тогтолцоог бүрдүүлэх үүднээс Улсын Их Хурлын 2020 оны 05 дугаар сарын 14-ний өдрийн 55 дугаар тогтоолоор Хөшигийн хөндийд "Шинэ Зуунмод", "Майдар” хотуудыг шинээр байгуулах түүхэн шийдвэр гаргасан.
Шинэ хотуудыг байгуулахтай холбогдуулан Засгийн газрын 2010 оны 140, 2016 оны 154 дугаар тогтоолоор Төв аймгийн Сэргэлэн сумын Хөшигийн хөндийд баригдах "Олон улсын нисэх онгоцны буудал”-ын нутаг дэвсгэрт орших 12,084.9 га, Засгийн газрын 2018 оны 273 дугаар тогтоолоор Төв аймгийн Сэргэлэн сумын нутаг дэвсгэрт 12,000 га газрыг "Майдар хот” төсөл хэрэгжүүлэх зориулалтаар тус тус улсын тусгай хэрэгцээнд авч, хилийн заагийг тогтоосон.
Мөн Төв аймгийн Сэргэлэн сумын Хөшигийн хөндийд баригдсан Улаанбаатар хотын Олон улсын нисэх онгоцны шинэ буудлыг даган хөгжих "Шинэ Зуунмод” хот болон Төвийн бүсийн тулгуур төв Зуунмод хотын хөгжлийн ерөнхий төлөвлөгөөг Засгийн газрын 2019 оны 29, 30 дугаар тогтоолоор тус тус батлан хэрэгжүүлж байна. "Майдар” эко хотын хөгжлийн концепцийг орон нутгийн онцлог, цаг уурын нөхцөлтэй уялдуулан тогтвортой, нүүрс төрөгчийн ялгарал багатай, байгаль орчинд ээлтэй хот байхаар төлөвлөөд байна.
Ингэснээр Нийслэлийн хэт төвлөрлийг задлах, олон улсын жишигт хүрсэн эдийн засгийн хөгжлийн шинэ бүс болох "Шинэ Зуунмод”, "Майдар хот”, "Төвийн бүсийн тулгуур төв Зуунмод” хотыг харилцан уялдаатай хөгжүүлэх, дэд бүтцийг цогцоор шийдвэрлэх юм.
ОРОН НУТГИЙН ЦЭВЭРЛЭХ БАЙГУУЛАМЖИЙН АСУУДЛУУДЫГ ШИЙДВЭРЛЭЛЭЭ Орон нутгийн Цэвэрлэх байгууламжийн асуудал сүүлийн жилүүдэд хүндэрч эхэлсэн. Тиймээс Азийн хөгжлийн банкны хөнгөлөлттэй зээлийн дэмжлэгээр Дархан-Уул, Архангай, Өвөрхангай, Өмнөговь, Дорноговь, Булган, Хөвсгөл, Дундговь, Хэнтий, Сүхбаатар аймгуудын цэвэрлэх байгууламжийн барилга угсралтын ажлыг шинэчлэх төслийн явц дунджаар 80%-тай байна. Үүнээс Архангай, Өвөрхангай, Булган аймгуудын бохир ус цэвэрлэх байгууламжийн барилга угсралтын ажил дуусч үлдсэн зургаан аймгийн ажил 2021 онд дуусахаар төлөвлөгдөөд байна. Улаанбаатар хотын бохир ус цэвэрлэх байгууламж 2024 онд ашиглалтад орно.
Мөн Бүгд Найрамдах Польш Улсын хөнгөлөлттэй зээлийн санхүүжилтийн эх үүсвэрээр Увс, Баян-Өлгий, Дорнод, Завхан, Говьсүмбэр аймгуудын төвийн бохир ус цэвэрлэх байгууламжийг барих ажлын сонгон шалгаруулалтыг шинээр зарлаад байна.
Цэвэрлэх байгууламжийг барьж ашиглалтад оруулснаар хүрээлэн буй орчны агаар, хөрсний чанарыг сайжруулах ажилд бодитой хувь нэмэр оруулж, байгаль орчныг хамгаалах, гол, мөрний усны чанарыг сайжруулан, цэвэрлэгдсэн бохир усны үндэсний стандартын шаардлагыг хангах хэмжээнд хүргэхийн зэрэгцээ тухайн орон нутагт үйлдвэрлэл үйлчилгээ хөгжих айл өрхийг ариутгах татуургын шугам сүлжээнд бүрэн холбох нөхцөл бүрдүүлсэн ач холбогдолтой юм.
ЦЭВЭР БОХИР УСНЫ 34.6 ТЭРБУМ ТӨГРӨГИЙН ТӨРӨӨС ХАРИУЦАВМонгол Улсын Засгийн газрын 2020.12.13-ны өдрийн 211 дугаар тогтоолоор батлагдсан "Коронавируст халдвар (Ковид-19)-ын цар тахлын үед айл өрх, аж ахуйн нэгж, байгууллагад дэмжлэг үзүүлэх зарим арга хэмжээний тухай” тогтоолын хэрэгжилтийг хангах ажлын хүрээнд Хот, суурины ус хангамж, ариутгах татуургын ашиглалт, үйлчилгээг зохицуулах зөвлөлтэй хамтран 2020 оны 12-р сараас 2021 оны 3 сар хүртэл 740.2 мянган айл өрх, 23.4 мян аж ахуйн нэгж, байгууллагын цэвэр, бохир усны төлбөр нийт 34.6 тэрбум төгрөгийг төрөөс хариуцаж, дэмжлэг үзүүлээд байна.
БАРИЛГЫН МАТЕРИАЛЫН ҮЙЛДВЭРЛЭЛИЙН ТАЛААР Засгийн газрын 2020-2024 оны үйл ажиллагааны хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх үйл ажиллагааны төлөвлөгөө болон "Төрөөс барилгын салбарын талаар баримтлах бодлого”-ын баримт бичгүүдэд барилгын материалын үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх холбогдох зорилтуудыг тавин ажиллаж байна.
Дэлхийн зах зээл дээр арматурын гол түүхий эд болох төмрийн хүдэр, коксжих нүүрсний үнийн савалгаа үүсч, арматурын Монгол Улсад худалдаалагдах үнэ нэмэгдээд байна. Тухайлбал, олон улсын зах зээл дээрх нэг тонн арматурын үнэ 2020 оны 10 дугаар сарын 30-ны өдрийн байдлаар 445.5 ам.доллар байсан бол 2021 оны 03 дугаар сарын 25-ний өдрийн байдлаар 626.5 ам.долларт хүрч 37 орчим хувиар өссөн дүнтэй байна.
Монгол Улс 2020 онд 240,1 мян/тн арматур импортолсон байна. Зах зээл дээрх нэг тонн арматурын үнэ 2020 оны 12 дугаар сарын байдлаар дунджаар 1,700,000 орчим төгрөг байсан бол өнөөдрийн байдлаар хэмжээ /диаметр/-ээс хамааран 2,250,000 төгрөгт хүрч цаашид ч өсөх хандлагатай байна.
Мөн цементийн хувьд үйлдвэрлэгч ААНБ-уудтай өнгөрсөн жилээс хойш хамтарч ажилласны үр дүнд өнөөдрийн байдлаар 360,000 тн цементийн нөөцтэй, үйлдвэрүүд жигд ажиллаж эхлээд байна. Бүтээгдэхүүний үйлдвэрүүдийн дундаж үнэ 208,000 төгрөг байгаа бөгөөд 44-н зах дээр 210,000-220,000 төгрөгийн үнэтэй борлуулагдаж байна.
Тус яамнаас энэ сард мэргэжлийн хяналтын байгууллагатай хамтран барилгын үндсэн хийц бүтээцийн материал болох арматур импортлогч болон, бетон зуурмаг үйлдвэрлэгч ААН-үүдэд хяналт шалгалтуудыг хийж эхэлсэн.
Тус шалгалтаар арматур импортлогч "Цамхаг гүүр” ХХК-ийн борлуулж буй 1 тонн арматур тутмаас 200 орчим кг арматур дутаж, чанарын шаардлага хангахгүй байсан зөрчлүүдийг илрүүлж импортлогч ААНБ-ын үйл ажиллагааг нь зогсоогоод байна.
Мөн улсын хэмжээнд 152 бетон зуурмагийн үйлдвэрүүд үйл ажиллагаа явуулж байна. Дээрх үйлдвэрүүдийн суурилагдсан хүчин чадал нь зах зээлийн хэрэглээнээс 7,4 дахин их, бетоны марк, стандартын шаардлага хангахгүй бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэж буй зөрчлүүд илрээд байна.
Барилгын материалын чанарт материалын түүхий эд, холбогдох норм дүрмийн хэрэгжилт, чанарын баталгаажуулалт, лабораторийн хяналт, гарал үүсэл болон тохирлын гэрчилгээтэй бүтээгдэхүүний ханган нийлүүлэлт, барилгын материалын үнэ гээд олон хүчин зүйлүүд нөлөөлж байдаг.
Өнгөрсөн онд "Барилгын материалын үйлдвэрлэлийн улсын зөвлөгөөн”-ийг Архангай аймагт зохион байгуулсан. Дээрх зөвлөгөөнөөс гарсан зөвлөмжийн хүрээнд Барилгын материалын чанар, стандартыг сайжруулах ханган нийлүүлэлтийн бодлогыг тодорхойлж, дотоодод үйлдвэрлэж байгаа болон импортоор орж ирж байгаа гол нэр төрлийн 12 материалд онцгойлон анхааран ажиллаж байна.
БАРИЛГЫН АЖЛЫН ДҮРЭМ ЖУРМЫГ САЙЖРУУЛЖ БАЙНА Барилга, хот байгуулалтын яамнаас Барилгын тухай хууль, дагалдах дүрэм, журмын хэрэгжилтийн шатанд холбогдох нэмэлт өөрчлөлт, сайжруулалт оруулах бодит шаардлагууд тулгарч байгаа учраас Засгийн газрын тогтоолоор батлагдах 4, Барилга, хот байгуулалтын сайдын тушаалаар батлагдах 1 дүрмийн төслийг шинэчлэн боловсруулаад байна. Тухайлбал:
Засгийн газрын тогтоолоор:
- Барилгын ажлыг эхлүүлэх, үргэлжлүүлэх зөвшөөрөл олгох дүрэм;
- Барилга байгууламжийг ашиглалтад оруулах дүрэм;
- Барилга байгууламжийн зураг төсөл боловсруулах, магадлал хийх дүрэм;
- Барилгын салбарын зөвлөх үйлчилгээний дүрэм.
Барилга, хот байгуулалтын сайдын тушаалаар:
- Барилга байгууламжийн төвөгшлийн ангиллыг зориулалт, хүчин чадлаар нь тогтоох дүрэм.
Эдгээр дүрмүүдийг шинэчлэн боловсруулснаар хэрэгжүүлэх явцад тулгардаг бэрхшээл, алдаа дутагдлуудыг арилгаж боловсронгуй болгох, оролцогч талуудын уялдаа холбоог сайжруулах, нэгдсэн удирдлага, төлөвлөлтөд оруулах, цахим шилжилтийг дэмжих зэрэг боломжууд бий болж байгаа юм.
