Хүн нь байвал хэрэг нь олдоно: М.Энхсайхан

Ерөнхий сайд асан М.Энхсайхан өнгөрөгч долоо хоногт шүүхээс ял сонслоо. Түүнд “албан тушаалаа урвуулан ашигласан” хэргээр нийтийн албан томилогдох эрхийг нь дөрвөн жилээр хасч, дөрвөн жил зургаар сарын хугацаатай хорих ял шийтгэсэн байна. Манай голоор нэг найр наадам...

Баярлаагүй, бачуурч байгаа хэсэг нь “ял нь хөнгөдчихлөө” л гэж хорсож байх шиг. Харин ямар хэрэг үйлдсэн учраас ийм ял шийтгүүлсэн бэ, оноосон ял нь үйлдсэн хэрэгтэй нь тохирч байгаа юу гэдгийг сонирхож байгаа нь хэтэрхий цөөн.

Сануулахад, М.Энхсайханы “Үндэсний аюулгүй байдлыг хорлон сүйтгэсэн” буюу Татантолгойн гэрээг боловсруулахдаа бусдад давуу байдал олгосон хэрэг нь нотлогдоогүй, уг хэрэг дээр АТГ-аас томилогдож ажилласан шинжээч нь өөрөө гаргасан дүгнэлтээсээ буцсан юм байна. Гэрээний заалтыг унших чадваргүй шинжээч Ерөнхийлөгчийн хэлсэн “100 жилээр худалдах заалт нь яг аль нь юм бэ?” гэж М.Энхсайханаас өөрөөс нь асуусан тухай тэр өмнө нь ярьж байсан даа. Хэргийн мөрдлөг нэг тиймэрхүү л хэмжээнд явсан юм шиг байна. Яалт ч үгүй “ял өг” гэдэг даалгаврыг дээрээс өгсөн нь үнэн байна.

Гэхдээ бас яаж ч бодсон шүүх баримт, нотолгоогүй зүйлээр яллаж чадаагүй учраас “хорлон сүйтгэсэн” хэргийг дахин шалгуулахаар прокурорын хяналтад буцаасан юм байна. (өмнө нь хоёр жил гаруй шалгачихсан хэрэг л дээ. Ерөнхийлөгч Х.Баттулга 2018 оны хоердугаар сард прокурорын байгууллагын удирдлагуудтай уулзах үеэрээ энэ хэргийг шалгах үүрэг даалгавар өгсөн байдаг)

Тэгээд арга мухардахдаа нөгөө нэг хуучин машины хэргийг тохсон юм байна. Ядаж л цаасан дээр нэг тоо, баримт гэхээр зүйл байгаа учраас шүү дээ.

Түүнийг Монгол Улсын сайдаар ажиллаж, Тавантолгойн төслийн ажлын хэсгийг ахалж байхад Эрчим хүчний яам “Төслийн нэгжийн албан хэрэгцээнд зориулж” автомашин худалдаж авахаар тухайн үеийн зах зээлийн ханшаар 160 сая төгрөг төсөвлөж өгсөн юм байна. М.Энхсайхан 130 саяар нь машин худалдаж авсан юм байна. Өнөөдөр тэр машиныг нь үнэлэхээр  75 сая төгрөг болсон юм байна. Тухайн үед худалдаж авсан машин нь таван жилийн ашигласны эцэст хуучирч үнээ алдсан учраас М.Энхсайханд “Эрчим хүчний яаманд хохирол учруулсан” гэж прокурор дүгнээд, шүүх түүнийг нь нотлох баримт болгосон байна.

Хэрвээ уншигч 20 сая төгрөгөөр “приус” машин худалдаж аваад таван жилийн дараа 10 сая төгрөгөөр зарвал “өөрөө өөрийгөө хохироосон” буюу өөрөөсөө хулгайлсан хэрэг болох нээ дээ.

Энэ бол М.Энхсайханы хэр сайн эдийн засагч болох, эсвэл “хорлон сүйтгэгч” мөн эсэхтэй огт холбоогүй зүйл. Зүгээр Монголын шүүх, хуулийн байгууллага хэр зөв, шударга ажиллаж байна вэ? гэдэгт л үнэлэлт дүгнэлт өгч буй хэрэг юм. Х.Баттулгын дараачийн дайсан, дараачийн хохирогч нь хэн болох бол?

М.Энхсайхан цагдан хоригдохынхоо өмнө телевизийн ярилцлагад орохдоо “Танаас байцаагч чинь яг ямар асуудлаар мэдүүлэг авсан, ямар асуулт тавьсан бэ?” гэсэн сэтгүүлчийн асуултад “Энэ гэрээг боловсруулахад Ц.Элбэгдорж оролцсон уу, танд ямар үүрэг даалгавар өгсөн бэ?” л гэж асуусан. Би “Энэ бол Засгийн газраас өгсөн үүрэг даалгаврын дагуу боловсруулсан төсөл” гэж хариулсан... гэсэн байдаг. Тэгэхээр уг хэргийг үүсгэсэн гол зорилго нь Ц.Элбэгдорж гэдэг хүн байсан бололтой. ЗГХЭГ-ын дарга Л.Оюун-Эрдэнэ гэдэг хүн чуулганы индэр дээрээс “Ардчилсан намынхан тэр Элбэгдоржийгоо олж ирээрэй” гэж хэдэн сар загнасан. Одоо тэр хүн нь ирчихсэн, эв эрүүл, сав саруул ангалзаад явж байна. АТГ-аас нэг ч удаа дуудсан юм алга. Нөгөө сүрхий “Интерполоор эрэн сурвалжилна”, барина гээд байсан ч яалаа.

Тэгэхээр М.Энхсайханыг ялласан явдал нь үнэн хэрэгтээ түүний хийсэн хэрэгт бус, өөр бусад хүмүүст өгч буй анхааруулга, сануулга бололтой. "Ингээд чи үгэнд орохгүй байгаарай" л гэж байна. Магадгүй “Элбэгдорж үүрэг өгсөн” гэж мэдүүлээд гарын үсгээ зурчихсан бол өнөөдөр эрх чөлөөтэй явж байх ч байсан юм бил үү?

Улстөрчдийн өс хонзон, бие биенээ замаасаа зайлуулах, доош нь хийх нэг хэрэг. Харин түүнд нь хууль, шүүхийн байгууллага ашиглагдана гэдэг өөр хэрэг. “Хүн нь байвал хэрэг нь олдоно” гээд яллаж байгаа хууль, шүүхийн байгууллагын шийдвэрийг иргэд өөрсдөө өөгшүүлэх, "балешиглах" нь бүр ч өөр хэрэг. “Өнөөдөр хөршийг чинь чирээд явсан бол маргааш таны ч ээлж ирнэ” гэдэг байх аа.   

Өнөөдөр яахав, М.Энхсайхан “Би хэлмэгдчихлээ” гэж байна, маргааш өөр хэн ингэж хэлэх вэ? Би юу, та юу?

Х.Баттулгыг Ерөнхийлөгч болох үед олон хүн Ц.Элбэгдоржийн хаанчлалын үед амссан хохирлоо төлүүлэх, түүнээс өш хонзонгоо авахын тулд дэмжсэн байдаг юм. Ийм аргаар шударга ёсыг тогтооно гэж тэд итгэсэн. Харамсалтай нь Х.Баттулга гэдэг хүн огт өөр, зөвхөн өөрт нь үйлчлэх “шударга ёсыг” л тогтоож байна. Хүнд итгэх нь ийм аюултай.

Тиймээс хүнээс хамаарахгүй хуулийн засаглал, процессийн (хэрэг мөрдөлтийн) шударга ёсны тухай сүүлийн 10 гаруй жил ярьж байна. Эрх мэдэлтэй байхдаа энэ ярианд ач холбогдол өгөлгүй, чихний хажуугаар өнгөрөөж ирсэн зарим нь эхнээсээ тэр “хонгилоороо” яваад эхэлчихлээ. Араас нь С.Баяр, Да.Ганболд, С.Баярцогтын шүүх хурлууд болно. Тэрний дараа хэн нь юу ярих нь ч бараг тодорхой.

Хууль зүйн сайд асан Х.Тэмүүжин нэг удаагийн ярилцлагадаа хэлсэн байсан. “Энэ хүмүүс сүүлийн гурван жил л шүүх, хуулийн байгууллагын хаалгыг татаж байна. Гэтэл жирийн иргэд чинь гучин жил энэ “хонгилоор” чинь явчихсан юм шүү дээ" гэж. 

Шүүх, хуулийн байгууллагаар зөвхөн авилгачид, албан тушаалтнууд явдаг юм биш. Жирийн иргэд хамгийн их хаалгыг нь татдаг. Маргааш хүүхэд чинь, ах, дүү чинь, аав, ээж чинь гэмт хэрэгтэн болдоггүй юм гэхэд хэргийн хохирогч болоод шүүхийн хаалга татаж болно. Тэр тохиолдолд шүүх хэнийх нь талд шийдвэр гаргах вэ? Ийм болчихсон хууль, шүүхийн байгууллагаас шударга ёсыг нэхэх эрх бидэнд байна уу?